Bệnh EHP trên tôm: Biện Pháp Phòng Trị Bệnh EHP Hiệu Quả

Bệnh EHP (Enterocytozoon Hepatopenaei), hay còn gọi là bệnh vi bào tử trùng EHP. Một trong những căn bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến ngành nuôi tôm, gây thiệt hại kinh tế nặng nề cho người nuôi. Ở bài viết này, Bio Chem sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về bệnh EHP. Bao gồm nguyên nhân, cơ chế lây truyền, dấu hiệu nhận biết, biện pháp phòng bệnh hiệu quả.

Bệnh EHP trên tôm là gì?

Bệnh EHP hay còn được biết đến với tên gọi ngắn gọn là EHP. Bệnh do vi bào tử trùng ký sinh Enterocytozoon Hepatopenaei gây ra, ảnh hưởng đến tôm.

Loại ký sinh trùng này tấn công tuyến gan tụy của tôm sú và tôm thẻ chân trắng. Dẫn đến tình trạng chậm phát triển, nhiễm trùng kéo dài, và thậm chí là tử vong, mặc dù tỷ lệ tử vong không quá cao. Hậu quả của bệnh EHP làm giảm giá trị của tôm thu hoạch và tăng chi phí sản xuất do tôm tiếp tục ăn mà không tăng trưởng.

Tại Việt Nam, bệnh EHP đã xuất hiện từ năm 2015 và được Tổng cục Thủy sản nhận định là một trong những bệnh đang có xu hướng tăng lên. Gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho người nuôi tôm.

Trong các ao nuôi tôm bị nhiễm EHP. Mức độ tăng trưởng của tôm chỉ đạt từ 10 đến 40% so với ao nuôi không bị nhiễm bệnh và kích thước của tôm cũng không đều. Đáng chú ý, trong các ao nuôi tôm có hiện tượng bệnh phân trắng, tỷ lệ nhiễm EHP có thể lên tới 96%.

Cơ chế lây bệnh

• Vi bào tử trùng EHP có cấu trúc bên trong gồm nhiều ống cuộn.
• Vi bào tử có ống dẫn có khả năng mở rộng để gắn vào lớp vỏ của tôm hoặc ký sinh trên sinh vật khác.
• Vi bào tử tiết ra các chất độc hại và tác nhân gây bệnh di chuyển qua ống dẫn, nhiễm trùng tôm.
• Vi bào tử EHP thiếu Mitochondria và phụ thuộc vào năng lượng từ tế bào tôm để phát triển.
• Sự phân chia tế bào liên tục của vi bào tử gây cái chết nhanh chóng cho tôm khi bị nhiễm bệnh.

Con đường lây nhiễm

Cơ chế lây bệnh EHP trên tôm

Các con đường lây nhiễm bệnh EHP trong ao nuôi tôm bao gồm:

• Chiều ngang:

Từ nguồn thức ăn tươi sống như mảnh vỏ tôm và Artemia.

Qua môi trường nước ao, bao gồm phân tôm và thức ăn dư thừa.

• Chiều dọc:

Từ nguồn bố mẹ sang tôm con giai đoạn ấu trùng

Các tác nhân ký sinh ngoại như: trùng loa kèn, zoothamnium, khuẩn sợi và vỏ tôm cũng có thể góp phần vào việc lây nhiễm EHP cho tôm.

Dấu hiệu nhận biết về bệnh EHP trên tôm

Quan sát những dấu hiệu ngoài thân tôm (mắt, ruột, biểu bì cơ)

• Tôm nhiễm bệnh EHP có lớp da cơ mỏng. Phần cơ có màu trắng, giống như tình trạng sốc.
• Mắt của tôm bị xuất hiện các đốm đen.
• Phần cơ và ruột sau của tôm đổi sang màu đen.
• Bệnh EHP gây tổn thương các ống trong tuyến gan tụy của tôm.
• Tế bào trong gan tụy bị bong tróc và ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa của tôm.
• Tôm nhiễm EHP có khả năng tiêu hóa kém và không thể phục hồi các mô bị tổn thương.
• Tôm bị EHP sẽ ăn ít hơn và tăng trưởng chậm lại.

Quan sát đường ruột bên trong, kích thước tôm ở mỗi giai đoạn ngày nuôi

Để phát hiện tôm bị nhiễm bệnh EHP, cần quan sát trực tiếp trong hai giai đoạn sau:

Giai đoạn 1:

• Từ 20 đến 30 ngày sau khi thả giống, tôm có sự phát triển không đồng đều.
• Tôm có dấu hiệu vỏ mềm.
• Tôm giảm khả năng ăn.
• Ruột tôm không chứa thức ăn.
• Phân của tôm không liền mạch.
• Đường ruột tôm uốn cong.
• Cơ của tôm có màu đục và xuất hiện đốm trắng.
• Các tôm trong ao chết không liên tục.
• Các dấu hiệu trên có thể là biểu hiện của bệnh EHP.

Giai đoạn 2:

• Khi tôm đạt trọng lượng từ 3 đến 4 gam mỗi con (khoảng 200 con/kg) và đến 90 ngày tuổi. Nếu tôm vẫn tiếp tục phát triển chậm, đây cũng là một dấu hiệu của bệnh EHP.

Quan sát bằng kính hiển vi và phân tích mẫu

Để chẩn đoán bệnh EHP, người ta thực hiện quan sát ruột, gan và các tế bào trong cơ thể tôm dưới kính hiển vi ở độ phóng đại 100x. Ngoài ra, phương pháp PCR cũng được áp dụng để kiểm tra mẫu gan của tôm.

Thiệt hại khi tôm bị nhiễm vi bào tử trùng EHP

Khi tôm bị nhiễm bệnh EHP, chúng sẽ thiếu hụt chất dinh dưỡng cần thiết, không thể lột xác đúng cách và không có đủ sức khỏe để phát triển.

Tôm sẽ phát triển chậm, thể hiện dấu hiệu còi cọc và suy kiệt, kéo dài trong nhiều thời gian.

Trong trường hợp tôm bị nhiễm EHP ở mức độ nặng, chúng có thể bị nhiễm chéo với bệnh phân trắng và các bệnh khác như bệnh Đốm trắng (WSSV), hoại tử gan tụy cấp (AHPND),… điều này có thể dẫn đến tỷ lệ tử vong của tôm lên tới 100% chỉ trong một khoảng thời gian ngắn.

Phòng ngừa EHP trong ao nuôi

Biện pháp phòng ngừa EHP có thể áp dụng như sau để đảm bảo sức khỏe và giảm nguy cơ lây nhiễm cho tôm:

Quản lý tôm giống:

• Sử dụng xét nghiệm PCR để xác nhận tôm giống không nhiễm bệnh.
• Đảm bảo thức ăn tươi sống được sử dụng cho tôm giống không nhiễm EHP trong quá trình chọn lựa

Khử trùng vật dụng:

Trước khi sử dụng, các vật dụng trong ao nuôi cần được khử trùng để loại bỏ vi khuẩn và vi sinh vật gây bệnh.

Quản lý môi trường và chất lượng nước:

• Tăng cường việc xả nước thải để tránh giảm chất lượng nước trong ao nuôi.
• Sử dụng men vi sinh để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh và duy trì môi trường ao nuôi lành mạnh.

Kiểm soát bệnh:

Kiếm soát trị bệnh EHP trên tôm

• Sử dụng thức ăn chất lượng cao từ nhà cung cấp uy tín để tăng cường hệ miễn dịch cho tôm từ giai đoạn thả giống.
• Thu gom và xử lý tôm chết để tránh lây nhiễm chéo và giảm nguồn lây nhiễm EHP.
• Sử dụng tôm giống SPF (Specific Pathogen Free) chất lượng cao được xác định bằng phương pháp xét nghiệm PCR để đảm bảo không nhiễm bệnh EHP.
• Với ao lót bạt:
  • Khử trùng và làm sạch ao, phơi đáy ao tối đa 7 ngày để loại bỏ mầm bệnh.
  • Sử dụng Chlorine kết hợp với NaOH để rửa sạch và tiêu diệt vi bào tử EHP trên bạt và khung sắt, sau đó phơi nắng đáy ao.
• Với ao đất:
  • Làm sạch đáy ao và rải vôi xung quanh ao để tiêu diệt mầm bệnh.
  • Phơi nắng từ 7 đến 10 ngày.
  • Cấp nước và xử lý bằng Chlorine với liều lượng 30kg/1.000m^3.
• Xử lý nước trong ao để phòng EHP và tiêu diệt ấu trùng của vẹm, ốc:
  • Để ao lắng 5 ngày.
  • Bơm nước qua lớp vải mịn trong 2 ngày và sục khí để ấu trùng nở.
  • Xử lý bằng Chlorine 30kg/1.000m^3 và quạt nước trong 4 ngày hoặc cho đến khi mùi Chlorine biến mất trước khi thả tôm.
• Bổ sung vitamin C và men tiêu hóa vào thức ăn định kỳ để tăng cường sức đề kháng cho tôm.
• Thực hiện xử lý nước định kỳ, theo dõi các thông số môi trường và sử dụng chế phẩm sinh học để cải thiện chất lượng môi trường ao nuôi.

Trị bệnh EHP trên tôm

• Sát trùng nước ao bằng BKC hoặc Chlorine để loại bỏ vi khuẩn khi tỷ lệ tôm nhiễm EHP dưới 30%.
• Sử dụng kháng sinh chống kí sinh trùng phù hợp để điều trị tôm. Cung cấp thức ăn chứa kháng sinh trong 3 đến 5 ngày và tiếp tục cung cấp sau 7 ngày.
• Bổ sung Betaglucan để giúp tôm giải độc gan, thận và loại bỏ độc tố, đồng thời tăng cường sức đề kháng cho tôm.
• Sau 5 đến 7 ngày sử dụng thuốc điều trị, sử dụng chế phẩm sinh học để làm sạch môi trường ao nuôi.
• Xem xét thu hoạch sớm nếu tỷ lệ tôm nhiễm EHP vượt quá 30% để cải thiện thu nhập.
• Trong trường hợp tôm bị nhiễm bệnh nặng với tỷ lệ trên 70%, cần tiêu hủy toàn bộ đàn tôm. Sau đó, tiến hành cải tạo ao nuôi cẩn thận trước khi bắt đầu vụ nuôi mới.